Co to jest copyleft?

Copyleft to ogólny sposób na nadanie wolności (free w znaczeniu wolności, a nie ceny) programowi lub innej pracy i nakazanie, by wszystkie jego zmienione i rozszerzone wersje były również wolne.

Najprostszym sposobem nadania programowi statusu wolnego oprogramowania jest uczynienie go dobrem publicznym, public domain, bez praw autorskich. Pozwala to innym na dzielenie się programem i własnymi poprawkami, jeśli mają na to ochotę. Ale umożliwia też osobom przeciwnym współpracy przekształcenie programu w oprogramowanie prawnie zastrzeżone, proprietary software. Mogą go zmienić, bardzo albo trochę, i rozprowadzać wynik jako produkt objęty restrykcyjną licencją. Ludzie, którzy dostaną program w takiej zmodyfikowanej postaci nie mają wolności, jaką dał im pierwotny autor – odebrał ją pośrednik.

W projekcie GNU naszym celem jest dać wszystkim użytkownikom swobodę rozpowszechniania i modyfikowania programów GNU. Gdyby pośrednik mógł ją odebrać, nasz kod miałby „wielu użytkowników,” ale użytkownicy nie mieliby wolności. Stąd też, zamiast uczynić oprogramowanie GNU dobrem publicznym, zastrzegliśmy dla niego „copyleft”. Copyleft stwierdza, że każdy, kto rozpowszechnia oprogramowanie, z poprawkami lub bez nich, musi równocześnie przekazać prawo do jego dalszego kopiowania i zmiany. Copyleft gwarantuje, że każdy użytkownik ma wolność działań.

Copyleft stanowi też zachętę dla innych programistów, by dokładali swą pracę do wolnego oprogramowania. Tylko dzięki temu istnieje wiele ważnych wolnych programów, takich jak kompilator GNU C++.

Copyleft pomaga też programistom, chcącym wnieść usprawnienia do wolnych programów, daje im na to zezwolenie. Ludzie ci często pracują dla firm czy uczelni, które zrobiłyby niemal wszystko by zdobyć więcej pieniędzy. Czasami programista chciałby przekazać swoje poprawki społeczności, ale jego pracodawcy woleliby przekształcić je w produkt prawnie zastrzeżony.

Gdy wyjaśniamy pracodawcom, że rozpowszechnianie ulepszonej wersji inaczej niż jako wolnego oprogramowania jest nielegalne, zwykle raczej decydują się wydać ją jako wolny program, niż wyrzucić.

By poddać program działaniu copyleft, najpierw zastrzegamy copyright, prawa autorskie do niego. Następnie dokładamy warunki rozpowszechniania, będące prawnym środkiem, dzięki któremu dajemy każdemu prawo do używania, modyfikowania i rozpowszechniania kodu naszego programu lub dowolnego programu pochodnego, ale tylko wtedy gdy warunki rozpowszechniania pozostaną niezmienione. W ten sposób, kod i przekazane wolności stają się prawnie nierozdzielne.

Konstruktorzy oprogramowania prawnie zastrzeżonego wykorzystują system praw autorskich do odebrania wolności użytkownikom, my używamy praw autorskich, bym im tę wolnośc zagwarantować. Dlatego też odwróciliśmy nazwę, zmieniając „copyright” na „copyleft” [co można rozumieć jako „lewo autorskie” zamiast „prawo autorskie”].

Copyleft jest sposobem aby wykorzystać prawa autorskie na programie. Nie oznacza porzucenia praw autorskich, a nawet zrzeczenie się praw autorskich by uniemożliwiło copyleft. Słowo „left” [ang. lewy, lub odszedł] w „copyleft” nie jest odniesieniem do czasownika „to leave” [ang. opuścić] tylko do kierunku lustrzanego od „right” [ang. w prawo].

Copyleft jest pojęciem ogólnym, istnieje wiele sposobów opracowania szczegółów. Konkretne warunki rozpowszechniania przyjęte w projekcie GNU zawarto w Powszechnej Licencji Publicznej GNU, GNU General Public License. GNU General Public License często zwana jest krótko GNU GPL. Dysponujemy też stroną z odpowiedziami na Często zadawane pytania o GNU GPL. Można też poczytać o tym, dlaczego FSF pobiera od współpracowników deklaracje przeniesienia praw autorskich.

Odmienną postać copyleft, GNU Affero General Public License (AGPL), stosuje się do programów, które się uruchamia na serwerach. Licencja zapewnia, że zmodyfikowane wersje serwisów udostępniane publiczności będą wydawane z kodem źródłowym.

Wersję kompromisową copyleft, GNU Lesser General Public License (LGPL), stosuje się do kilku (lecz nie wszystkich) bibliotek GNU. Jak właściwie używać LGPL można dowiedzieć się w artykule „Dlaczego nie powinniście zastosować Lesser GPL dla swej kolejnej biblioteki”.

Licencja Wolnej Dokumentacji GNU, GNU Free Documentation License (FDL), jest formą copyleft przewidzianą do stosowania dla podręczników, książek i innych dokumentów. Ma na celu zapewnienie każdemu faktycznej wolności ich kopiowania i rozpowszechniania, ze zmianami bądź bez nich, komercyjnie lub niekomercyjnie.

Odpowiednia licencja zawarta jest w wielu podręcznikach i w każdej dystrybucji kodu źródłowego projektu GNU.

Wszystkie te licencje zostały zaprojektowana tak, byście łatwo mogli zastosować je do swoich własnych prac, jeśli jesteście posiadaczami praw autorskich. Nie musicie w tym celu zmieniać treści licencji, po prostu dołączcie kopię odpowiedniej licencji do swojej pracy i dodajcie w plikach źródłowych poprawnie sformułowane odwołania do niej.

Stosowanie jednakowych warunków rozpowszechniania dla wielu różnych programów ułatwia kopiowanie kodu między różnymi programami. Ponieważ wszystkie one wydane są na tych samych warunkach, nie ma potrzeby zastanawiania się, czy te warunki są zgodne ze sobą. Lesser GPL, wersja 2., pozwala na zmianę warunków rozpowszechniania na zwykłą GPL, tak że można kopiować kod do innego programu wydanego na GPL. Wersja 3. Lesser GPL została utworzona jako wyjątek dodany do licencji GPL w wersji 3. co sprawia, że kompatybilność jest automatyczna.

Jeśli chcielibyście wydać program na zasadach copyleft, wykorzystując GNU GPL lub GNU LGPL, prosimy o zapoznanie się z instrukcjami, jak stosować GPL. Prosimy o zwrócenie uwagi na to, że jeśli korzysta się z GPL, to musi być użyty pełny tekst tej licencji. Jest integralną całością i kopie częściowe nie są dozwolone. Podobnie jest w przypadku LGPL.

Jeśli chcielibyście wydać podręcznik na zasadach copyleft, wykorzystując GNU FDL, prosimy zapoznanie się z instrukcjami na końcu tekstu tej licencji oraz ze stroną o stosowaniu GFDL. Tak jak w przypadku GNU GPL, musi byc użyta całość licencji, częściowe kopie nie są dozwolone.

To błąd prawny aby używać odwróconego C w kółku zamiast symbolu copyright. Copyleft bazuje na prawach autorskich, więc dzieło musi mieć notkę o prawach autorskich. Notka o prawach autorskich wymaga albo symbolu copyright (litera C w kółeczku) lub słowo „Copyright”.

Odwrócona litera C w kółeczku nie ma żadnego znaczenia prawnego, więc nie jest częścią notki o prawach autorskich. Może być używana na okładkach, plakatach itd., ale uważajcie jak ją stosujecie na stronach internetowych!