Wat is auteursplicht?

Auteursplicht is een methode om software (of ander werk) vrij te maken door de voorwaarde dat alle veranderde versies van het programma ook vrij moeten zijn.

De eenvoudigste manier om een programma vrij te maken is door het in het publieke domein te zetten, zonder auteursrechten. Dit stelt mensen in de gelegenheid het programma met anderen te delen, inclusief eventuele verbeteringen, wanneer ze dat willen. Maar het stelt mensen die niet willen samenwerken ook in staat het programma om te zetten naar private software. Ze kunnen (veel of weinig) veranderingen aanbrengen en het resultaat verspreiden als private software. Mensen die deze versie krijgen hebben niet dezelfde vrijheden die de originele maker hiervan gaf; de tussenpersoon heeft die vrijheden verwijderd.

Binnen het GNU-project hebben we als doel om iedereen de vrijheid te geven GNU-programma's te mogen veranderen en heruitgeven. Wanneer de tussenpersoon deze vrijheden weer zou kunnen verwijderen zou onze code misschien “een hoop gebruikers hebben”, maar zij hebben dan geen vrijheid. Dus in plaats van het plaatsen van de software in het publieke domein, leggen we er “auteursplicht” op. De auteursplicht zegt dat iedereen de software weer kan uitgeven, met of zonder veranderingen, op voorwaarde dat hij dit doet op basis van weer diezelfde vrijheden en de auteursplicht. Zo garandeert de auteursplicht iedereen dezelfde vrijheden.

Auteursplicht moedigt ook andere programmeurs aan om vrije software toe te voegen. Belangrijke vrije programma's zoals de GNU C++ Compiler bestaan alleen hierdoor.

Auteursplicht helpt ook programmeurs om verbeteringen aan vrije software bij te kunnen dragen. Die programmeurs werken vaak voor bedrijven en instellingen die er veel voor over hebben om meer geld binnen te halen. Een programmeur zou willen bijdragen aan de gemeenschap met zijn verbeteringen, maar haar werkgever zou dit wellicht in private software willen veranderen.

Wanneer we de werkgever uitleggen dat het illegaal is de verbeteringen uit te brengen als private software en dit alleen kan als vrije software, draait de werkgever meestal wel bij en geeft het uit als vrije software in plaats van de inspanningen weg te gooien.

Om auteursplicht op een programma te leggen, eisen we allereerst het auteursrecht op; waarna we voorwaarden stellen aan de uitgifte. Dit is een juridisch hulpmiddel die iedereen het recht geeft om het programma, of ieder programma wat daarvan is afgeleid, te gebruiken, veranderen en kopiëren, maar alleen wanneer de voorwaarden niet veranderen. Daarmee wordt de code en het gebruiksrecht daarvan juridisch één geheel.

Ontwikkelaars van niet-vrije software gebruiken het auteursrecht om de vrijheden van de gebruiker te beperken; wij gebruiken dat recht om de vrijheid te garanderen. Vandaar de omkering van “auteursrecht” naar “auteursplicht”: een auteur die vrije software met auteursplicht wil gebruiken in zijn eigen software, is verplicht om ook de vrijheid van zijn gebruikers te respecteren.

Auteursplicht is een methode die het auteursrecht van het programma gebruikt. Het betekent niet dat auteursrecht de deur uit wordt gedaan; wanneer dit gedaan zou worden zou auteursplicht onmogelijk worden. In het Engels heet het begrip “copyleft”; “left” in het woord “copyleft” verwijst niet naar het werkwoord “to leave”—alleen naar de richting die het spiegelbeeld is van “right”.

Auteursplicht is een algemeen begrip; je kunt een algemeen begrip niet direct gebruiken: je kunt het op diverse manieren invullen. Binnen het GNU-project gebruiken we voor de meeste software de distributievoorwaarden zoals vastgelegd in de GNU General Public License. De GNU General Public License wordt vaak afgekort tot GNU GPL. Er is ook een pagina met veelgestelde vragen over de GNU GPL. Je kunt ook lezen waarom de FSF het auteursrecht verkrijgt van bijdragers.

Een alternatieve vorm van auteursplicht, de GNU Affero General Public License (AGPL), is ontworpen voor programma's die op servers gebruikt kunnen gaan worden. Die licentie vereist dat de broncode van gewijzigde programma's om openbare diensten te implementeren publiekelijk wordt vrijgegeven.

Een gedeeltelijke vorm van auteursplicht, de GNU Lesser General Public License (LGPL), wordt gebruikt voor sommige (maar niet alle) GNU-programmabibliotheken. Om meer te weten te komen over juist gebruik van de LGPL, lees het artikel waarom je voor je volgende programmabibliotheek niet de Lesser GPL zou moeten gebruiken.

De GNU Free Documentation License (FDL) is een vorm van auteursplicht die is bedoeld voor handleidingen, tekstboeken of andere documenten waarmee zeker wordt gesteld dat iedereen de vrijheid heeft om te kopiëren en te verspreiden, met of zonder wijzigingen, commercieel of niet.

De bijbehorende licentie zit in de meeste handleidingen en in alle distributies van GNU-broncode.

Al deze licenties zijn zo gemaakt dat je ze gemakkelijk voor je eigen werk kunt gebruiken, er vanuit gaande dat jij het auteursrecht hebt. Je hoeft de licentie niet te wijzigen om dit te doen; je hoeft alleen een kopie van de licentie in jouw werk op te nemen, en aanduidingen in de broncodebestanden op te nemen die duidelijk verwijzen naar de licentie.

Dezelfde voorwaarden gebruiken voor meerdere programma's maakt het mogelijk om code te kopiëren tussen diverse programma's. Doordat ze dezelfde voorwaarden hebben hoef je daarover niet na te denken. De Lesser GPL, versie 2, heeft een regeling die het mogelijk maakt je licentie op de code dusdanig te veranderen dat je het kunt opnemen in code onder de normale GPL-licentie, zodat je LGPL-code in GPL-code kunt gebruiken. Versie 3 van de Lesser GPL is ontworpen als uitzondering die is toegevoegd aan de GPL versie 3, zodat het automatisch verenigbaar is.

Als je jouw programma wilt beschermen met auteursplicht door middel van de GNU GPL of de GNU LGPL, lees dan de licentie-instructiepagina voor advies. Merk op dat je de gehele tekst moet gebruiken van de licentie die je kiest. Elke licentie is één geheel en gedeeltelijke kopieën zijn niet toegestaan.

Als je jouw handleiding wilt beschermen met auteursplicht door middel van de GNU FDL, lees dan de instructies aan het eind van de FDL-tekst, en de GFDL-instructiepagina. Nogmaals, gedeeltelijke kopieën zijn niet toegestaan.

Het is wettelijk onjuist om een omgekeerde C te gebruiken in plaats van het auteursrechtsymbool. Auteursplicht is gebaseerd op auteursrecht, dus het werk moet een auteursrechtverklaring hebben. Een auteursrechtverklaring vereist ofwel het auteursrecht-symbool (een C in een cirkel) of het woord “Copyright”.

Een omgekeerde C in een cirkel heeft geen enkele wettelijke betekenis, dus is het geen auteursrechtverklaring. Het is wellicht amusant op de kaft van een boek, op posters en dergelijke, maar wees voorzichtig hoe je het op een webpagina zet!