Het nieuwe monopolie van Microsoft

Dit is een vertaling van een Engelstalige pagina.

Dit artikel verscheen in Juli 2005. Microsoft veranderede hun richtlijnen in 2006, dus de hieronder beschreven richtlijnen en onze kritiek daarop zijn alleen van historisch belang. Het probleem is daarmee echter niet verdwenen: De listig opgestelde nieuwe richtlijn van Microsoft geeft niemand het recht om OOXML daadwerkelijk te implementeren.

Europese wetgevers die software patenten voorstaan beweren vaak dat deze geen invloed hebben op vrije software (of “open bron”). De advocaten van Microsoft zijn vastbesloten hun ongelijk te bewijzen.

Documenten die gelekt zijn in 1998 vertellen dat Microsoft het vrije besturingssysteem GNU/Linux (hierin vermeld als “Linux”) als grootste concurrent beschouwen van Windows, en verhalen van het toepassen van patenten en geheime bestandsformaten om ons te bestrijden.

Omdat Microsoft zoveel macht in de markt heeft kan het vaak standaarden opdringen. Het hoeft alleen een triviaal idee te patenteren, daaromheen een bestandsformaat te ontwerpen, of een programmeertaal of communicatie protocol en het vervolgens op te dringen aan gebruikers. Op dat moment zullen wij in de vrije software gemeenschap geblokkeerd zijn om gebruikers de software te geven die zij willen; ze zullen ingesloten zijn door Microsoft en wij zullen buitengesloten zijn om hen te helpen.

Eerder probeerde Microsoft zijn gepatenteerde methode voor het blokkeren van spam geaccepteerd te krijgen als Internet standaard, zodat vrije software buitengesloten was van het verwerken van email. Het betreffende standaardisatie comité verwierp het voorstel maar Microsoft reageerde daarop door te proberen het aan grote ISPs te verkopen opdat de methode toch gebruikt zou worden.

Nu is Microsoft iets soortgelijks aan het proberen met Word bestanden.

Een aantal jaar geleden stopte Microsoft met zijn gedocumenteerde formaat voor het opslaan van documenten en ging over op een geheim formaat. Ontwikkelaars van tekstverwerkers in vrije software echter, zoals Abiword en OpenOffice.org, onderzochten jarenlang vlijtig het formaat en nu kunnen ze de meeste Word bestanden wel lezen. Maar Microsoft is daarmee nog niet verslagen.

De volgende versie van Microsoft Word zal formaten gebruiken waarvan Microsoft beweert dat er patenten op rusten. Microsoft biedt verder een gratis licentie hierop aan voor bepaalde beperkte toepassingen maar dit is dusdanig beperkt dat het geen vrije software toelaat. Hier is de licentie.

Vrije software wordt gedefinieerd als software die vier fundamentele vrijheden in ere houdt: (0) de vrijheid om software te gebruiken op wat voor manier dan ook. (1) de vrijheid om de broncode te bestuderen en wijzigen naar wat jij wil, (2) de vrijheid om kopiëen te maken en te verspreiden, en (3) de vrijheid om gewijzigde versies uit te brengen. Alleen programmeurs kunnen direct gebruik maken van vrijheden 1 en 3, maar alle gebruikers kunnen vrijheden 0 en 2 uitoefenen, en alle gebruikers kunnen direct profiteren van de wijzigingen die programmeurs maken en uitbrengen.

Het uitbrengen van een toepassing onder de Microsoft patent-licentie geeft voorwaarden die de meeste wijzigingen van de software uitsluiten. Omdat vrijheid 3 niet aanwezig is, de vrijheid om gewijzigde versies uit te brengen, zal het geen vrije software zijn (ik geloof dat het ook geen “open bron” kan zijn omdat die definitie er op lijkt maar niet helemaal. En ik kan hier niet spreken voor de voorstanders van open bron).

De Microsoft licentie vereist ook de opname van een specifieke paragraaf. Deze bepaling zou een programma nog niet diskwalificeren als vrije software. Het is gebruikelijk bij vrije software om licentie-mededelingen op te nemen die niet veranderd mogen worden en deze paragraaf zou hierin opgenomen kunnen worden. De paragraaf zelf is bevooroordeeld en verwarrend omdat het het begrip “intellectueel eigendom” bevat, maar men hoeft de paragraaf niet als waarheid of betekenisvol te presenteren—alleen maar op te nemen. De ontwikkelaar zou er bijvoorbeeld het volgende voor kunnen zetten: “de volgende misleidende paragraaf wordt ons door Microsoft opgedrongen; hou er rekening mee dat het propaganda is. Zie het artikel van Richard Stallman over “intellectueel eigendom” voor uitleg.”

De eis echter om een bepaalde paragraaf op te nemen is zeer sluw want eenieder die dit doet is impliciet akkoord gegaan met de beperkingen die het Microsoft patent vereist en heeft ze toegepast. Het resulterende programma is duidelijk geen vrije software.

Een aantal vrije software licenties, zoals de populaire GNU General Public License (Algemene Openbare Licentie), verbieden het uitbrengen van wijzigingen aan het programma als die wijzigingen niet zelf ook vrij zijn (we noemen dit de vrijheid of sterven clausule omdat het veiligstelt dat een programma vrij blijft of afsterft). Het toepassen van de licentie van Microsoft op een GNU GPL programma zou een overtreding zijn van die licentie; het zou illegaal zijn. Vele andere vrije software licenties staan niet-vrije wijzigingen toe. Het zou dan wel legaal zijn een dergelijk programma onder de licentie van Microsoft uit te brengen. Maar die gewijzigde versie, met de gewijzigde licentie, zou geen vrije software meer zijn.

Het patent van Microsoft op het nieuwe formaat van Word is een Amerikaans patent. Het heeft geen betrekking op Europese gebruikers; Europeanen kunnen vrijelijk ieder programma gebruiken wat dit formaat kan lezen. Europeanen die op dit moment software gebruiken of ontwikkelen hebben dus een voordeel ten opzichte van Amerikanen: Amerikanen kunnen voor de rechter worden gesleept voor het schenden van patentrecht maar Europeanen in Europa niet. Europeanen kunnen Amerikaanse patenten bemachtigen en Amerikanen voor de rechter slepen maar Amerikanen kunnen geen patenten in Europa bemachtigen wanneer Europa dit niet toestaat.

Dit alles zal veranderen wanneer het Europese parlement softwarepatenten zal goedkeuren. Microsoft zal slechts één van de duizenden buitenlandse patenthouders zijn die hun patenten ook in Europa zullen registreren om zo te kunnen procederen tegen softwareontwikkelaars en computergebruikers. Van de ongeveer 50.000 vermeende ongeldige software-patenten die zijn geregistreerd bij het Europese patentenbureau, is 80 procent niet in Europese handen. Het Europese parlement zou ervoor moeten kiezen deze patenten niet toe te laten om zo Europa veilig te stellen.

[2009 nota bene]: het EU voorstel om software patenten toe te staan werd afgewezen maar het europesche patentbureau gaat door met het uigeven ervan en sommige landen erkennen ze ook. Zie ffii.org voor verdere informatie over deelname aan de campagne tegen software patenten in europa.